1.1 ނޭވާލާ ނިޒާމުން ޖެހޭ ބަލިތައް ފެތުރުމުގެ ސިފަތައްނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް ޖެހެނީ ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ކަރު، ނޭފަތުގެ ހޮޅި، ނޭވާލާ ނިޒާމު ނުވަތަ ބްރޮންކީ ފަދަ ޖަރާސީމުތައް ހަށިގަނޑަށް ވަދެ، ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތަކުގެ ސިލްސިލާއަކުންނެވެ. އާންމު ސަގާފީ ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް (އިންފްލުއެންޒާ ފަދަ) އަދި އުފެދިގެން އަންނަ ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް (ކޮވިޑް-19، ސާސް، މާރސް ފަދަ) މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ފެތުރެނީ ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ތިކިތަކާއި ކޮންޓެކްޓް މެދުވެރިކޮށެވެ. އެއީ ކޮމްޕްލެކްސް ޓްރާންސްމިޝަން ރޫޓްތަކާއި، ފުޅާ ޓްރާންސްމިޝަން ރޭންޖްތަކާއި، އާބާދީތަކުގެ މެދުގައި ޔުނިވާސަލް ސަސްސެކްޓިބިލިޓީ ކަމުން، ބަލިމަޑުކަމާއި ބަލިމަޑުކަން ފެތުރި، ކޮންޓްރޯލް ކުރަން އުނދަގޫ ތަންތަނެވެ.

1.2 ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް ފެތުރުމުގައި ވައިގެ ދައުރުވައި އާއި އެރޮސޯލް އަދި ވައިގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ތިކި ޕާރޓިކަލްތަކަކީ ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް ފެތުރުމަށް މުހިންމު މީޑިއާތަކެކެވެ. ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތަކުގެ ކްރޮސް އިންފެކްޝަންގެ ނުރައްކާ ގުޅިފައިވަނީ ބަލިމީހާގެ ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ވެންޓިލޭޝަން ވޮލިއުމް، ބަލިމީހާ ނޭވާލާ ޕެތޯޖަންގެ މިންވަރާއި، ތިކިތަކުގެ ސައިޒާއި، ބަލިމީހުންގެ އަދަދާއި، ވެންޓިލޭޝަން ވޮލިއުމް އަދި ވައި ބަދަލުވުމުގެ ރޭޓް ފަދަ ކަންކަމާއެވެ ކޮޓަރިއާއި، އެކްސްޕޯޝަރ ޓައިމްއާއި، އެކްސްޕޯސްޑް މީހާއާއި ބަލިމީހާއާ ދެމެދުގައިވާ ދުރުމިނާއި، ކަމާބެހޭ މުވައްޒަފުންގެ އަތުގައި މާސްކް ޕްރޮޓެކްޝަން ހުރިތޯ ބެލުން. ވެންޓިލޭޝަން ވަރުގަދަ ކުރުމަކީ ބަލިމީހާ ނޭވާލާ ތިކި ނިއުކްލިއަސްތައް ޑައިލޫޓްކޮށް، ގޭތެރޭގެ ވައި ތަޣައްޔަރުވާ މާއްދާތައް ނައްތާލައި، ޕެތޯޖަންސްގެ ކޮންސެންޓްރޭޝަން ދަށްކޮށް، ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް ކްރޮސް އިންފެކްޝަން ޖެހުމުގެ ނުރައްކާ ކުޑަކޮށްދޭ ކަމެކެވެ.

ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް ހުންނަ ބަލިމީހުން ދިރިއުޅޭ ސަރަހައްދުތަކުގެ ވަށައިގެންވާ ވައި ވެސް ތަޣައްޔަރުވެ، ބަލި ކްރޮސް ޓްރާންސްމިޝަންގެ ނުރައްކާ އިތުރުވެދާނެ ކަމަށާއި، އެކަމަށް ސަމާލުކަންދީ އަގު ދޭންޖެހޭ ކަމަށެވެ. ޕެތޯޖަންސް ހިމެނޭ މައިކްރޯބިއަލް އެރޮސޯލްތައް ވައިގެ ތެރޭގައި ސަސްޕެންޑް ވެދާނެ ކަމަށާއި، ނޭވާލާ ނިޒާމު މެދުވެރިކޮށް ސީދާ ނޭވާލާނަމަ އިންފެކްޝަން ޖެހިދާނެ ކަމަށް ވެސް ޑރ.

1.3 ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތަކުން ރައްކާތެރިވުމާއި ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަށްޓަކައި ވައި ޑިސްއިންފެކްޝަން ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ކަންތައްތައްވައި ޑިސްއިންފެކްޝަނަކީ ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް ފެތުރުމުގެ މަގުތައް ކަނޑާލުމަށް މުހިންމު ވަސީލަތެއް ކަމަށާއި، ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް ފެތުރުން ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގައި މުހިންމު އެއް ގުޅުމެވެ. މެޑިކަލް ހަރަކާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ސައިންޓިފިކް އަދި އެކަށީގެންވާ ޑައިނަމިކް އެއާ ޑިސްއިންފެކްޝަން މެތެޑްސް ބޭނުންކުރުމަކީ ހޮސްޕިޓަލް އިންފެކްޝަންތައް އުފެދުމާއި ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ އެކިއެކި ބަލިތައް ކްރޮސް ޓްރާންސްމިޓްވުން ފައިދާހުރި ގޮތެއްގައި ކޮންޓްރޯލް ކުރެވޭނެ ކަމެކެވެ.

ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތަކުން ރައްކާތެރިވުމާއި ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ 2 އާންމު ވައި ޑިސްއިންފެކްޝަން މެތޯޑްސްޤައުމީ ގައިޑްލައިންތަކުގެ ޝަރުޠުތަކާ އެއްގޮތަށް އަދި ދިވެހި އަދި ބޭރުގެ ލިޓަރޭޗަރ ރިސާރޗްތަކުގެ ނަތީޖާތަކާ ގުޅިގެން، މި ލިޔުމުގައި ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތަކުން ރައްކާތެރިވުމާއި ކޮންޓްރޯލްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ އާންމު ވައި ޑިސްއިންފެކްޝަން އުސޫލުތައް ކުރުކޮށް ތަޢާރަފްކޮށްފައިވެއެވެ ފިޒިކަލް އަދި ކެމިކަލް ޑިސްއިންފެކްޝަން ހެދުން. މެޑިކަލް އިންސްޓިޓިއުޝަންތަކާއި އެއާ ގުޅުންހުރި ދާއިރާތަކުން ޚިޔާރުކުރެވޭނީ ހަގީގީ ހާލަތާއި ތިމާވެށީގެ ހާލަތަށް ބަލައިގެންނެވެ.

2.1 ފިޒިކަލް ޑިސްއިންފެކްޝަން ވެންޓިލޭޝަންގުދުރަތީ ވެންޓިލޭޝަން އަދި މެކޭނިކަލް ވެންޓިލޭޝަން ހިމެނޭ ގޮތަށް. ގުދުރަތީ ވެންޓިލޭޝަން އަށް ނިސްބަތްވަނީ ހޫނު ޕްރެޝަރު ނުވަތަ ވައިގެ ޕްރެޝަރުގެ ސަބަބުން ގޭތެރޭގެ ވައި އާއި ބޭރުގެ ވައިގެ ޑެންސިޓީ ތަފާތު މެދުވެރިކޮށް ވައި ބަދަލުވުމަށެވެ.

މެކޭނިކަލް ވެންޓިލޭޝަންކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފަންކާއާއި އެގްޒޯސްޓް ފަންކާއިން އުފައްދާ ކަރަންޓް ބޭނުންކޮށްގެން، ވެންޓިލޭޝަން އިކުއިޕްމަންޓް އިންސްޓޯލްކުރުމުގެ ތެރެއިން ވައިގެ ދަތުރުކުރުމަށެވެ. ގުދުރަތީ ވައި ވަދެވޭ ގޮތާ އަޅާބަލާއިރު، މޫސުމާއި، ބޭރުގައި ވައިގެ ބާރު، އަދި ފިނިހޫނުމިން ފަދަ ތިމާވެށީގެ ކަންތައްތަކުގެ ސަބަބުން މެކޭނިކަލް ވެންޓިލޭޝަނަށް ފަސޭހައިން އަސަރު ނުކުރާ ނަމަވެސް ހަކަތަ ބޭނުންކުރުމާއި، ހޮޅި ޑިޒައިންކުރުމާއި، ފަންކާގެ ބާރާއި، މެކޭނިކަލް ވެންޓިލޭޝަން ސާމާނު ސާފުކުރުމާއި ޑިސްއިންފެކްޓްކުރުން ފަދަ ދަތިތައް އެބަހުއްޓެވެ.

2.2 ކެމިކަލް ޑިސްއިންފެކްޝަންކެމިކަލް ޑިސްއިންފެކްޝަން އަކީ ޕެތޯޖަންތަކަށް މަރާލުމުގެ އަސަރު ކުރާ ކެމިކަލް ޑިސްއިންފެކްޓެންޓްސް ބޭނުންކޮށް، ވައިގެ ތެރޭގައި ސަސްޕެންޑް ކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ވަސީލަތްތައް ބޭނުންކޮށްގެން ޕެތޯޖަންތައް މަރާލައި، ބަލިޖެހޭ ބަލިތައް ފެތުރުން ހުއްޓުވުމާއި ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގެ މަގުސަދު ހާސިލް ކުރުމެވެ. ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތަކުގެ ޖަރާސީމުތަކާ ދެކޮޅަށް ފައިދާހުރި އާންމު ކެމިކަލް ޑިސްއިންފެކްޓެންޓްތަކުގެ ތެރޭގައި ޕެރަސެޓިކް އެސިޑް، ކްލޮރިން ޑައިއޮކްސައިޑް، ހައިޑްރޯޖަން ޕެރޮކްސައިޑް، އޯޒޯން ފަދަ ތަކެތި ހިމެނެއެވެ މެޑިކަލް އިންސްޓިޓިއުޝަންތަކުން ޑިސްޗާޖް ކުރުމެވެ. ހޮސްޕިޓަލުގެ އެއާ ޕިއުރިފިކޭޝަން މެނޭޖްމަންޓް ސްޕެސިފިކޭޝަންގައި ކެމިކަލް ޑިސްއިންފެކްޓެންޓްސް އިން އެއާ ޑިސްއިންފެކްޓް ކުރުމަށް އަލްޓްރާ ލޯ ވޮލިއުމް ސްޕްރޭ މެތެޑާއި ފިމިގޭޝަން މެތެޑެއް ބޭނުން ކުރުމަށް ލަފާދީފައިވެ އެވެ.

2.3 އެއަރ ޑިސްއިންފެކްޝަން ޑިވައިސްސްއެއާ ޑިސްއިންފެކްޝަން ޑިވައިސްތައް ގޭތެރޭގައި ވައި ޑިސްއިންފެކްޓް ކުރުމަށް ބޭނުން ކުރެވޭނީ މީހުން ތިބި އިރު ކަމަށާއި އެއީ ސިއްހީ މުއައްސަސާތަކުގައި ގިނައިން ބޭނުން ކުރަމުން އަންނަ ޑިވައިސްތަކެއް ކަމަށެވެ. އެއާ ޑިސްއިންފެކްޝަން ޑިވައިސްތަކުގެ އަސާސީ އުސޫލަކީ އެތަކެތީގައި ހުންނަ އެލިމިނޭޝަން ފެކްޓަރސް ބޭނުންކޮށްގެން ވައި ޑިސްއިންފެކްޝަން ޑިވައިސްއަށް ވަންނަ ވައިގެ މައްޗަށް އަމަލުކޮށް، ވައިގައި ހުންނަ މައިކްރޯއޮގަނައިޒްމަންޓްތައް ފައިދާހުރި ގޮތެއްގައި މަރާލައި، ދޮސް ޕާރޓިކަލްތައް ފިލްޓަރ ކުރުމެވެ.

3 ޚުލާޞާވައި ޑިސްއިންފެކްޝަން ކުރުމަކީ ނޭވާލާ ނިޒާމަށް ޖެހޭ ބަލިތައް ފެތުރުން ރައްކާތެރިކޮށް ކޮންޓްރޯލްކޮށް، ކްރޮސް އިންފެކްޝަން އިން ސަލާމަތްވެވޭނެ ކަމެކެވެ. ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި ޖެހޭ ބަލިތައް އާންމުވެފައިވާ ދުވަސްވަރު ގޭތެރޭގައި ވައި ވަދެވޭ ގޮތް ރަނގަޅަށް ބެހެއްޓުމާއި، މަރުކަޒީ އެއާކޮންޑިޝަން ވެންޓިލޭޝަން ސިސްޓަމްތައް ރަނގަޅަށް ބޭނުން ކުރަން ޖެހެ އެވެ. މީހުންގެ ހާޒިރުގައި ގުދުރަތީ ވައި ދައުރުވުން، މެކޭނިކަލް ވެންޓިލޭޝަން، ނުވަތަ ވައި ޑިސްއިންފެކްޝަން އާލާތްތައް ބޭނުންކުރުމަކީ ހަގީގީ ހާލަތަށް ބަލައިގެން ނަގާފާނެ ކަމެކެވެ. މީހުން ނެތް ހާލަތުގައި އަލްޓްރާވައިލެޓް އިރެޑިއޭޝަން ޑިސްއިންފެކްޝަން ބޭނުންކުރެވިދާނެ، ނުވަތަ އެކަށީގެންވާ މިންވަރަކަށް ޕެރަސެޓިކް އެސިޑް، ކްލޮރިން ޑައިއޮކްސައިޑް، ހައިޑްރޯޖަން ޕެރޮކްސައިޑް، އަދި އެހެނިހެން ކެމިކަލް ޑިސްއިންފެކްޓެންޓްސް ހޮވައި، އަލްޓްރާ ލޯ ވޮލިއުމް ސްޕްރޭ މެތެޑެއް ބޭނުންކޮށްގެން ވައި ޑިސްއިންފެކްޝަން ކުރެވިދާނެ ނުވަތަ ފިމިގޭޝަން މެތެޑެވެ.